نقش صبحانه در یادگیری دانش آموزان ابتدایی فراتر از تصور بسیاری از ماست. متأسفانه امروزه بیش از نیمی از دانش‌آموزان قبل از رفتن به مدرسه صبحانه نمی‌خورند و این امر می‌تواند تأثیرهای منفی بسیاری بر رشد جسمی و ذهنی آن‌ها بگذارد. بااینکه رشد کودک در دوران ابتدایی به‌اندازه‌ی دوران پس از تولد نیست، این رشد همچنان ادامه دارد و مقدمه‌ای برای دوران مهم سنی بعدی، یعنی ورود به نوجوانی و بلوغ، است. نکته‌ی مهم اینجاست که رشد جسمی کودک فقط به اندام او محدود نمی‌شود و شکل‌گیری و تکامل بافت مغزی از اتفاقات مهمی است که در این دوره رخ می‌دهد. کودکی که تمامی شب را غذا نخورده است و بدون خوردن وعده‌ی صبحانه به مدرسه می‌رود، قند خون پایینی خواهد داشت، نه‌تنها به‌دلیل کمبود انرژی، ویتامین، املاح معدنی و غیره شرایط یادگیری را نخواهد داشت و زودتر هم خسته خواهد شد، فرایند رشد مغزی او هم مختل می‌شود.
عوارض نخوردن صبحانه سالم برای دانش آموزان
نخوردن صبحانه بر کنترل رفتاری دانش‌آموزان هم تأثیر چشمگیری می‌گذارد؛ جدای از خستگی، نخوردن صبحانه بی‌حوصلگی و عصبانیت و زودرنجی را هم در پی می‌آورد.
به‌صورت کلی عوارض نخوردن صبحانه در کودکان را می‌توان در این موارد برشمرد:
نکته‌ی جالب در تحقیقات دانشمندان درباره‌ی وعده‌ی صبحانه تأثیر چشمگیر آن بر یادگیری ریاضیات است. کودکانی که وعده‌ی صبحانه را میل می‌کنند، ۴۰ درصد بیشتر از دیگر دانش‌آموزان ابتدایی در یادگیری ریاضیات موفق هستند.
علاوه بر همه‌ی این موارد، نخوردن صبحانه پرخوری کودکان در طول روز را افزایش می‌دهد و چاقی مفرط و سوءتغذیه‌ی آنان را در پی دارد.
صبحانه سالم برای دانش آموزان
طرز تهیه صبحانه دانش آموزان
یکی از رایج‌ترین مشکلات پدرومادرها عادت‌دادن کودکان به خوردن صبحانه است. بسیاری از والدین برای عادت‌دادن کودکان به خوردن صبحانه مجبور می‌شوند مواد غذایی نه‌چندان مغذی را در وعده‌ی صبحانه قرار دهند؛ درواقع می‌توان مشکل را به دو بخش عمده خلاصه کرد:
ü عادت‌دادن دانش آموزان به خوردن صبحانه
ü صبحانه سالم برای دانش آموزان
راهکارهای تربیتی بسیاری برای عادت‌دادن کودک به خوردن صبحانه یا داشتن دیگر عادت‌های خوب وجود دارد، اما یکی از مهم‌ترین نکاتی که به این وعده‌ی غذایی مربوط می‌شود تنوع آن است. صبحانه مهم‌ترین وعده‌ی غذایی است و والدین برای جذاب‌کردن آن باید تنوع بیشتری به مواد غذایی وعده‌ی صبحانه بدهند که کودک بتواند از میان غذاهای مختلف در یک وعده‌ی صبحانه غذای دلخواه خود را انتخاب کند. ازطرفی، کمبود وقت به‌هیچ وجه نباید بهانه یا توجیهی باشد برای نخوردن صبحانه و از طرفی دیگر، قراردادن خوراکی‌هایی مانند پنکیک روی میز صبحانه این وعده را برای دانش‌آموزان جذاب خواهد کرد.
مهم‌ترین مواد برای صبحانه سالم برای دانش آموزان
صبحانه‌ی سالم برای دانش آموزان باید پنج گروه از مواد غذایی را در بر داشته باشد:
ü کربوهیدرات
ü پروتئین
ü چربی غیراشباع
ü قند طبیعی
ü فیبر
نکته‌ی مهم درباره‌ی این پنج گروه برای تدارک صبحانه‌ی سالم برای دانش‌آموزان تناسب میان این چهار گروه است؛ درواقع نه‌تنها نباید هیچ‌یک از این گروه‌ها از این وعده‌ی غذایی حذف شود، باید تناسب هم داشته باشد؛ برای مثال، زیادبودن قند در وعده‌ی صبحانه، حال چه به‌صورت قند طبیعی (قند میوه و غیره) و چه به‌صورت شکر، زودترخسته‌شدن دانش‌آموز را به دنبال دارد؛ همچنین وجود قند در وعده‌ی صبحانه بر هشیاری دانش‌آموز و عملکرد مغزی بهتر او تأثیر فراوان می‌گذارد.
توصیه‌هایی برای تدارک صبحانه سالم برای دانش آموزان
برای تدارک صبحانه سالم برای دانش آموزان این مواد غذایی را در وعده‌ی صبحانه بگنجانید:
شیر: شیر به‌تنهایی غذایی کامل محسوب می‌شود و می‌تواند چربی، پروتئین، قند، ویتامین و املاح معدنی را تأمین کند، اما به‌تنهایی مصرف‌کردن یا مصرف زیاد آن می‌تواند مشکلات گوارشی در پی داشته باشد؛ علاوه‌بر این فیبر لازم برای بدن دانش‌آموزان را تأمین نخواهد کرد. بااین‌همه شیر کم‌چرب یا شیر بدون لاکتوز یکی از گزینه‌های اصلی میز صبحانه سالم برای دانش آموزان است. صبحانه سالم برای دانش آموزان
نان کامل یا سبوس‌دار + غلات و آجیل: نان کامل یا دست‌کم نان سبوس‌دار بعلاوه‌ی غلات یا آجیل عنصری اساسی است که علاوه بر تأمین املاح معدنی، منبعی برای ویتامین‌های B و البته فیبر است. ویتامین‌های B بر رشد سلولی و همچنین سرحال‌بودن دانش‌آموز تأثیر بسزا دارد. فیبر هم یکی از مواد غذایی لازم در هر وعده‌ی غذایی است. این ماده‌ی غذایی، نه‌تنها برای بهبود عملکرد دستگاه گوارش ضروری است، به دانش‌آموزان کمک می‌کند زمان بیشتری احساس سیری کنند و درنتیجه کمتر به‌سراغ غذای بوفه‌ای بروند. این ماده‌ی غذایی از چاقی کودکان جلوگیری می‌کند. نان هفت‌غله، نان سبوس‌دار، نان گندم کامل، کرن‌فلکس و حتی سوپ جو،لوبیای گرم یا عدسی می‌توانند گزینه‌های بسیار مناسبی برای حضور در میز صبحانه باشند.
از نقش آجیل‌ها هم نباید غفلت کرد؛ این دسته‌ی غذایی می‌توانند صبحانه سالم برای دانش آموزان را تضمین کنند. آجیل‌ها در کنار ویتامین‌ها، املاح، پروتئین و فیبر، منبعی بسیار مهم برای آنتی‌اکسیدان‌ها و مهم‌تر از همه، چربی‌های غیراشباع هستند و همه‌ی این‌ها حضور آن‌ها در وعده‌ی صبحانه، حتی به‌میزان کم، را ضروری می‌کند. گرانولا گزینه‌ی بسیار مناسبی برای تدارک صبحانه با این ماده‌ی مغذی است.
تخم‌مرغ: شاید در مضرات تخم‌مرغ کمی هم اغراق شده باشد؛ بدن جانداران به مقداری کلسترول نیاز دارد و تخم‌مرغ منبعی مناسب برای تأمین کلسترول دانش‌آموزان است که فعالیت بدنی بالایی هم دارند؛ این ماده‌ی غذایی گارانتی صبحانه سالم برای دانش آموزان است.
پنیر: گزینه‌ای سنتی و بسیار مفید برای صبحانه! به‌هیچ وجه بی‌خیال پنیر نشوید. می‌توانید برای جذاب‌کردن این غذای کلاسیک از تنوع بالای پنیرهااستفاده کنید.
میوه: حتی چند برش میوه، حتماً باید سر میز صبحانه باشد. میوه‌ها خاصیت فرشینگ و تازه‌کنندگی دارند، منبع لایزال ویتامین هستند، فیبر بدن را تأمین می‌کنند، گوارش را بهتر می‌کنند و البته جذابیت صبحانه سالم برای دانش آموزان را بیشتر می‌کنند. میوه‌های هر فصل تنوع مناسبی به صبحانه می‌دهند و با رنگ و طعم‌شان وعده‌ی صبحانه را جذاب می‌کنند.
حتماً به‌جای مصرف انواع مختلف آبمیوه، چه آبمیوه‌های بسته‌بندی‌شده و چه آبمیوه‌های خانگی، اسموتی‌ها را در نظر داشته باشید.
آب و دیگر نوشیدنی‌ها: برای تدارک صبحانه سالم برای دانش آموزان آب عنصری لازم است. تأثیر آب در سرحال‌شدن و سرحال‌ماندن کودک در طول روز بسیار زیاد است. فراموش نکنید که آب هیچ جایگزینی ندارد، امانوشیدنی‌های دیگر برای صبحانه را فراموش نکنید.
عسل: عسل، در کنار خواص فراوانش، بهترین منبع تأمین قند است. عسل را حتماً در صبحانه قرار دهید؛ برای این کار می‌توانید از این ماده‌ی جادویی برای شیرین‌کردن انواع نوشیدنی‌ها استفاده کنید.
صبحانه سالم برای دانش آموزان در فرایند رشد و یادگیری آن‌ها نقشی چشمگیر دارد. یکی از کارهای مهمی که هر پدرومادری باید انجام دهد عادت‌دادن کودک به خوردن صبحانه است. پدرومادرها باید از راهکارهای مختلفی استفاده کنند که وعده‌ی صبحانه را برای کودکان‌شان جذاب کنند. صبحانه سالم برای دانش آموزان در تعیین رشد جسمی و افزایش هوش آن‌ها در آینده نقشی کتمان‌ناپذیر دارد.
تهیه کننده: عاطفه موسوی نیک
تایید کننده: فاطمه دباغیان، معاونت